Trăn trở khi đọc tên các nguyên tố hóa học bằng tiếng Anh
Danh pháp hoá học sử dụng theo khuyến nghị của Liên minh quốc tế về Hoá học thuần tuý và Hoá học ứng dụng IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry), có tham khảo Tiêu chuẩn Việt Nam. Tên 13 nguyên tố đã quen dùng trong tiếng Việt tiếp tục được sử dụng nhưng có kèm chú thích tiếng Anh, gồm: vàng, bạc, đồng, chì, sắt, nhôm, kẽm, lưu huỳnh, thiếc, nitơ, natri, kali và thuỷ ngân. Hợp chất của các nguyên tố này cũng được gọi tên theo khuyến nghị của IUPAC.
Việc thay đổi cách đọc tên nguyên tố hóa học trong SGK hóa học lớp 10 năm nay nhận ý kiến trái chiều. Có thầy cô ủng hộ việc gọi tên các nguyên tố theo tiếng Anh vì đó là cách để hội nhập với thế giới. Cách gọi mới cũng thuận lợi hơn cho học sinh, đặc biệt khi tham gia các cuộc thi quốc tế hay sau này đọc tài liệu của nước ngoài. Tuy nhiên, nhiều giáo viên Hóa cũng cho rằng chương trình giáo dục phổ thông nên dùng cách gọi phổ biến. “Số em đi thi quốc tế hàng năm cũng rất ít so với số học sinh học bình thường. Cách gọi mới phức tạp và khó sử dụng mà không gần gũi với đời sống vì khi được hỏi lõi dây điện làm bằng gì thì hầu hết đều biết làm từ đồng chứ nếu gọi là copper thì nhiều người cũng không biết đó là gì”
Sau một kì học môn hoá lớp 10 theo sách giáo khoa (SGK) mới, Vũ Thị Trà Mi lớp 10A12 cho biết em mất gần một kì để ghi nhớ cách đọc mới các nguyên tố hóa học do em đã quen với cách đọc bằng tiếng Việt từ khi học cấp 2. Nguyên tố hiđro giờ được đọc thành “hai-đrờ-zần” (hydrogen); oxi đọc thành “óoc-xi-zần” (oxygen), cacbon đọc thành “Ka-bần” (carbon), sắt đọc thành “ai-ần” (iron) hay đồng đọc thành “kóop-pờ” (copper), …”Những buổi đầu khi cô giáo đọc tên các nguyên tố bằng tiếng anh chúng em thường cười ồ lên nhưng những buổi sau khi được cô giáo yêu cầu đọc tên nguyên tố bằng tiếng anh chúng em phải đọc lướt nên hơi ngượng, thậm chí có những bạn còn phát âm sai hay đọc cả tiếng anh lẫn tiếng việt vì thế mà giờ học cũng trở nên sôi nổi hơn” một số em trong trường chia sẻ. Nhiều học sinh cho biết có một số nguyên tố khó đọc kali (potassium), Hg (mercury) và Kr (krypton).
Cô Nguyễn Thị Hồng Huế tổ trưởng tổ Hóa – Sinh cũng chia sẻ: “kiến thức SGK mới gần gũi với đời sống, cách trình bày dễ hiểu và bài tập không nặng về tính toán. Mình ủng hộ việc gọi tên theo tiếng Anh nhưng với cô đã lâu không đọc tiếng Anh nên khi gọi tên các nguyên tố cô cũng cảm thấy hơi ngượng và thỉnh thoảng còn nhầm”.
Bản thân tôi ban đầu tôi cũng cảm thấy hơi lo ngại khi gọi tên các nguyên tố theo danh pháp tiếng Anh vì mình quen gọi theo cách cũ nhưng sau một vài buổi lên mạng tra cứu cách phát âm và tập đọc. Giờ đây tuy chưa thể nhớ hết tên gọi tiếng Anh của tất cả nguyên tố song cũng không còn cảm thấy lo lắng như ngày đầu vì chương trình phổ thông chỉ xoay quanh khoảng 20 nguyên tố đầu trong bảng tuần hoàn. Không những thế trong các tiết dạy tôi thường yêu cầu học sinh đọc tên nguyên tố theo tiếng anh, nếu chưa quen có thể tra cứu trên google.
Theo PGS. TS Lê Kim Long, Chủ biên nội dung Hóa học trong môn Khoa học tự nhiên (bậc THCS) và Tổng chủ biên SGK Hóa học lớp 10 bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống”, các tác giả đã thực hiện hướng dẫn của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 về thể thức viết và gọi tên nguyên tố Hóa học. Số người nói tiếng Anh trên thế giới chiếm đa số và phát âm không giống nhau vì thế các thầy cô và học sinh cũng không nên quá chú trọng vào việc phát âm cho đúng, chỉ cần “đủ hiểu là được”.
Trên cương vị là một giáo viên Hóa tôi thiết nghĩ thay đổi cách gọi tên là cần thiết để học sinh có thể hội nhập quốc tế. Để có thể gọi tên theo danh pháp mới, các giáo viên Hóa đặc biệt là các giáo viên lớn tuổi hoặc các giáo viên ngày trước không được học tiếng anh, các thầy cô có thể lên mạng tra cứu google hay tìm các video về cách phát âm hoặc nhờ các giáo viên tiếng Anh trong trường hướng dẫn và về nhà tập đọc tên các nguyên tố, các chất thường gặp. Ban đầu có thể phát âm sai hoặc nhầm giữa tên cũ và tên mới nhưng sau 1-2 năm tới các thầy cô sẽ quen thuộc với cách gọi tên này. Tôi tin học sinh sẽ tiếp cận cách gọi tên nguyên tố theo tiếng anh và dần trở nên phổ biến nhất là các học sinh THCS đang theo học chương trình sách giáo khoa mới.
Người viết: Phùng Thị Thanh Huyền